Yeni Bir Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Kazısı: Harbetsuvan Tepesi

Şanlıurfa ilinde 1997 yılından itibaren yapılan araştırmalar, bölgede “T” şeklinde dikili taşlarla sembolize edilen pek çok kült merkezinin keşfedilmesini sağlamıştır (Harita 1). Genellikle, Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem A evresi (PPNA) ve Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem B evresine (PPNB) tarihlendirilen ve Göbekli Tepe’nin III. ve II. tabakası ile çağdaş olan bu kült merkezlerinden üçü Göbekli Tepe ile aynı boyutta, hatta daha büyük merkezlerdir. Karahan Tepe, Ayanlar Höyük ve Tepehan Höyük’te yapılan araştırmalar bu merkezlerin Göbekli Tepe’nin III. tabakası ile çağdaş olma ihtimalini güçlendirmektedir. Harbetsuvan Tepesi, Sefer Tepe, Kurt Tepesi ve Taşlı Tepe gibi küçük boyutta olan diğer kült merkezleri ise genellikle 5-15 dekarlık bir alana sahip ve Göbekli Tepe’nin II. tabakası ile çağdaştır. Son yıllarda, Göbekli Tepe’de yapılan sondajlarda, özellikle tepenin batı bölümünde sivil mimariye benzer unsurlar tespit edilmiştir1 . Bu mimari buluntular, en azından kült merkezlerinin etrafında PPNA Dönemi’nden itibaren sivil özelliklerin de var olabileceğine işaret etmesi açısından son derece önemli bir kanıttır. 2017 yılında bu küçük kült merkezlerinden biri olan Harbetsuvan Tepesi’nde yapılan kurtarma ve temizlik çalışmasında, ortaya çıkartılan mimarinin Göbekli Tepe II. tabaka mimarisine benzer olduğu anlaşılmıştır. Harbetsuvan Tepesi’nde yapılan çalışmalarda şimdiye kadar sivil mimari izine rastlanmamıştır.